काठमाडौंः कथावस्तु वा घटनालाई केन्द्रमा राखेर गरिने गद्यात्मक सिर्जनालाई आख्यान भनिन्छ । नेपाली समाजमा आख्यान, उपाख्यान, आहान आदि विविध शब्दको प्रयोग गरिएको पाइन्छ । यी सबैले कुनै न कुनै रूपमा कथात्मक संरचनालाई सङ्केत गरेका छन् । आख्यानात्मक रचनाहरू विश्वका जुनसुकै साहित्यमा पनि सिर्जना भएका पाइन्छन् । ‘आख्यान’ शब्दचाहिँ संस्कृत भाषाबाट नेपालीमा जस्ताको तस्तै आएको तत्सम शब्द हो । ‘आ+ख्या+ल्युट्=आख्यानम्’ संरचनात्मक प्रक्रियाबाट बनेको ‘आख्यान’ शब्दको शाब्दिक अर्थ बोल्नु, घोषणा गर्नु, जानकारी दिनु वा समाचार भन्नु आदि हुन्छ तर ‘आख्यानं पूर्ववृत्तोक्तिः’ यस भनाइबाट आख्यानले कुनै पुरानो कहानीलाई निर्देश गरेको देखिन्छ । यस आधारमा हेर्दा विशेष गरी काल्पनिक वा पौराणिक कथा, कहानी आदिलाई आख्यान शब्दले सङ्केत गरेको देखिन्छ । वर्तमान सन्दर्भमा भने आख्यानको अर्थविस्तार भएर यसले एउटा छोटो सूत्रकथा, त्यसभन्दा अलि लामो लघुकथा, जीवनको एउटा विशिष्ट घटना समेटिएको कथा र जीवनको समग्रतालाई समेटिएको उपन्यास आदि सबैलाई बुझाउन थालेको छ । यस लेखमा आख्यानअन्तर्गत पर्ने सबै विधाका बारे थप समाचार
